धरान उपमहानगरले नीतिगतरूपमा अघि सारेको ‘तीनपाने कोदोको रक्सी र धराने कालो बङ्गुर’ प्रवद्र्धनको अवधारणा ‘फेल’ खाएको छ ।
सङ्घीय सरकारले ‘नवप्रवर्तन साझेदारी कोष कार्यान्वयन निर्देशिका २०७८’ को निर्देशिका बमोजिम अवधारणा-पत्र तयार गर्न ‘ग्रीन सिग्नल’ दिएको कार्यक्रमका लागि बजेट विनियोजन हुन सकेन ।
गतवर्ष नै सुरु गर्ने लक्ष्य राखिएको कार्यक्रमका लागि बजेट प्रदान गर्न सङ्घीय सरकार उदासिन भएपछि सांसद्हरूले सदनमै उठाउँदै आएको योजना धरानमा भने ‘असफल’ भएको छ । धरानको तीनपाने कोदोको रक्सी र धराने कालो बङ्गुर देशभरि प्रख्यात छ । विदेशमा बस्ने नेपालीमा पनि माग बढ्दो छ ।
धरान उपमहानगरपालिकाले यसको प्रवद्र्धनका लागि संस्थागत योजना अघि सारेको थियो । परम्परागत रूपमा उत्पादित तीनपाने रक्सीको बारेमा थप ज्ञान, सीप दिने र व्यावसायीकरण गर्न प्रोत्साहित गर्ने उपमहानगरको अवधारणा थियो । धरान उपमहानगरले नै यस विषयमा कानून बनाउने तयारी गरेको थियो । कोदोको रक्सी र धराने कालो बङ्गुरको मासुलाई ग्रेडिङ गरेर देश तथा विदेशमा निर्यात गर्न सकिने अपेक्षा लिइएको थियो ।
कोदोको रक्सी र धराने कालो बङ्गुरलाई थप प्रवर्धन गर्न दुईवटा अवधारणा पत्र तयार गर्ने गत ०७८ माघ १७ मा छलफलपछि निर्णय भएको थियो । धरानका तत्कालीन नगरप्रमुख तिलक राई, प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत लक्ष्मीप्रसाद पौडेलसहितको टोलीले केन्द्रीय प्रविधि क्याम्पस हात्तीसारका विज्ञहरूसँग बसेर छलफल गरे ।
छलफलमा ‘नवप्रवर्तन साझेदारी कोष कार्यान्वयन निर्देशिका २०७८’ को निर्देशिका बमोजिम अवधारणा–पत्र तयार गर्ने सहमति भयो । अवधारणा–पत्र तयारी गर्ने जिम्मेवारी केन्द्रीय प्रविधि क्याम्पस हात्तीसारलाई दिइयो ।
सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालयको १ करोड ५० लाख र उपमहानगरपालिकाको ७० लाखको लागतमा प्रोजेक्ट अगाडि बढ्ने भनियो । केन्द्रीय प्रविधि क्याम्पसलाई साझेदार संस्थाका रूपमा लिई धरान उपमहानगरपालिकाले कार्य सम्पन्न गर्नेसमेत छलफलमा निर्णय भएको थियो ।
सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालयको १ करोड ५० लाख र उपमहानगरपालिकाको ७० लाखको लागतमा प्रोजेक्ट अगाडि बढ्ने भनियो । केन्द्रीय प्रविधि क्याम्पसलाई साझेदार संस्थाका रूपमा लिई धरान उपमहानगरपालिकाले कार्य सम्पन्न गर्नेसमेत छलफलमा निर्णय भएको थियो ।
धरानमा कोदोको तीनपाने रक्सी र धराने कालो बङ्गुरलाई ब्राण्डिङ गर्ने साथै वडा नं. ४ र २० मा होमस्टेको विकास गरी आन्तरिक तथा वाह्य पर्यटक भित्र्याउने योजना निर्माण भएको अवधारणाका सम्पर्क व्यक्ति धरान उपमहानगरपालिकाका वरिष्ठ इन्जिनियर सुरज श्रेष्ठ बताउँछन् ।
चालु आर्थिक वर्षमा धरान उपमहानगरपालिकाले उक्त शीर्षकमा १ लाख रुपैयाँ बजेटसमेत विनियोजन गर्यो । तर, योजनाअनुसार काम सम्पन्न हुन नसक्दा आर्थिक वर्षको अन्त्यसम्ममा पनि विनियोजित रकम ज्यूँका त्यूँ रहेको छ ।
२०७९/०८० को बजेट उपशीर्षकको उपक्षेत्र ‘पर्यटन’ अन्तर्गत सि.नं. ३ मा कालो बङ्गुर र तीनपाने प्रवद्र्धन (होमस्टे प्रवर्धन कार्यक्रमसमेत) मा विनियोजित प्रत्येक त्रैमासिकमा २५ हजार रुपैयाँका दरले खर्च हुने गरी १ लाख रुपैयाँ बजेट विनियोजन गरिएको छ । धरान उपमहानगरपालिकाका वरिष्ठ आर्थिक विकास अधिकृत भक्तिराज शर्माले कार्यक्रम गर्न नसकिएको बताए । उपमहानगरबाट विनियोजित बजेटसमेत खर्च नभएको जानकारी दिए ।
उनले नवप्रवर्तन साझेदारी कोषलाई प्रस्ताव पेश गरेको भए पनि कार्यक्रम नआएको बताए । ‘हामीले प्रस्ताव पेश गरेका थियौँ, एप्रुभ भएनछ’ अधिकृत शर्माले भने, ‘छलफल, माइन्यूटिङ र निर्णयअनुसार नै हामीले अनलाइनमार्फत् योजना पेश गरेका थियौँ तर, कार्यक्रम आएन ।’
अवधारणाका सम्पर्क व्यक्ति रहेका वरिष्ठ इन्जिनियर सुरज श्रेष्ठले समेत कार्यक्रम अघि बढ्न नसकेको बताए । केन्द्रीय प्रविधि क्याम्पस हात्तीसारकी सहायक क्याम्पस प्रमुख बबिता अधिकारीले धरान उपमहानगरपालिकासँग छलफल भएको बताइन् । तर, हात्तीसार क्याम्पसले समेत कार्यपत्रको काम अघि बढाउने कुरा उपमहानगरपालिकाबाट आउन नसकेको बताइन् ।
