झुम्का/नेपालीहरुको महान तथा ठुलो पर्व दशमीमा शनिवार घटस्थापना परेको छ । घटस्थापनालाई दशैको नवरात्रि प्रारम्भ मानिन्छ । दशमीको प्रारम्भमा थारु समुदायले मौलिक संस्कार अनुसार घडा ९कलश० स्थापना गरेको हो ।
पौराणिक बाध्यबाधन तथा लोक गित गाउदै कलश स्थापना गरेको छ । झाइल, म्रिदंग र देवि देवताकालागी पौराणिक लोक गित गाउदै कलश राखेका हुन् । भाकल जस्को नाममा गरिएको हुन्छ सोही ब्यक्ति कर्ताकोरुपमा बस्नु पर्ने हुन्छ । कर्ताले पहेलो रंगको धोती पहिरिएर नदि, नहरमा गएर घाट स्थापनागरी कलश राखिने परम्परा रहेको छ ।
मााटोको ग्राग्री थारु भाषामा टुंग्नी डब्बा भन्ने गरिन्छ सो टुंग्नी डब्बामा कलश राख्ने धार्मिक मान्यता रहेको छ । कलश स्थापना गर्ने क्रम्ममा भजन र पौराणिक लोक गित गाउदै जाने गरिन्छ । कलह स्थापना गर्दा सोही नदि वा नहर भएको स्थानमा भुजाको प्रसाद पनि बितरण गर्ने गरिन्छ ।
यसै दिन दुई महत्त्वपूर्ण कृत्य सम्पन्न गरिन्छ । एक कृत्य यस दिन जमरा राखिन्छ, अर्को यस दिन घट कलशको स्थापना गरी देवी९देवताको आवाहन गरिन्छ । यस दिन झिसमिसे बिहानीमै आत्मशुद्धि पश्चात् नदी, खोला, वगर या आफूलाई पायक पर्ने ठाउँमा गई चोखो बालुवा या पञ्चमाटो ल्याई दशैं घर या पूजाकोठामा राखी त्यस ठाउँमा जमरा उमार्न जौ छरिन्छ । जौलाई वैदिक यज्ञको लागि अत्यावश्यक वस्तु मानिन्छ । माता भगवतीलाई मन पर्ने वनस्पतिमा जमरा पनि एक भएकोले भगवतीलाई खुसी पार्नको लागि जमरा उमार्ने गरिएको हो ।
थारु समुदायमा बिशेष भाकल रह्यो भने मा भगवतीको स्थापना गर्ने गरिन्छ । सुपिन्ने अनुसार भाकल गरेका हुन्छ मनोकामना पुरा भए कुनै एक बर्ष मुर्ति बनाई पुजा अर्चना मनाउने गरिन्छ । भाकल नभए घर परिवारमा सुख समृद्धहुने बिश्वासले प्रत्येकसाल मनाउने पनि गरिन्छ ।
रामधुनी वडा नं. १ नयाँटोल भादगाउँमा भाकल पुरा भए अनुसार यस बर्ष दशहरा मुर्ति स्थापना गरेका छन् । शनिवार घटस्थापनाको दिन भगवती स्थापना गरेको स्थानमा बिधिवत कलश राखेर देवी दुर्गा बसाएको मान्ने बिशवास रहेको स्थापना कर्ता प्रशुराम चौधरीले बताए ।
